CONTROL TECHNIC

Elektrik Ltd. Åžti. / Ömer Aydın

Elektrik Dağıtım Panoları bir tesisin temel ve bütünleyici parçalarından biridir. Tüm sistemler gibi onların da bakıma ihtiyaçları vardır. Yıllık bakım planları oluÅŸturulması yaÅŸanabilecek bir çok aksilik ve arızayı önlemede çok etkili olabilmektedir.
Gemilerde iki adet Switchboard bulunur. Main Switchboard ve Emergency Switchboard. Her iki pano da çok önemlidir. Geminin tüm enerjisi bu panolar vasıtası ile dağıtılarak, makinelere, haberleÅŸme sistemlerine, aydınlatma sistemlerine ulaÅŸtırılır. Panolar enerjiyi jeneratörlerden alıp, bakır baralar ile alıcılara iletirler. Bunun için aynı zamanda bir takım koruyucu sistemlere, kesicilere de ihtiyaç vardır. Switchboardlar donatıldıkları bu özelliklerle, hem enerji üreten jeneratörleri, hem kendilerini, hem de alıcıları ( Makineler, enerjiyi kullanan birimler ) korurlar.
Bu kadar önemli iÅŸlevlere sahip olan switchboardlar hak ettikleri bakım ve öneme tam olarak kavuÅŸamamış ama gün geçtikçe bu gereklilik fark edilir olmuÅŸtur. Yapılacak çalışmalar aÅŸağıdaki durumların oluÅŸmasını engelleyen önleyici bakım olarak deÄŸerlendirilebilir.
• Busbarlarda biriken tozların iletken yüzeylere dönüÅŸüp, boÅŸluklarda kısa devre ve patlamalara yol açmaları.
• BaÄŸlantı gevÅŸeklikler.
• BaÄŸlantı noktalarındaki ısınmalar.
• Switchboard kaynaklı elektrik yangınları.
• Makinelerin, elektrik motorların ve komponentlerin arızalanmalası.
• Plansız ve acil durumlar oluÅŸturabilen güç kesintileri oluÅŸması.

SORUNLARIN OLUÅžMA NEDENLERÄ°
Ana makine ve diÄŸer ekipmanların çalışması, denizdeki yolculuktan dolayı oluÅŸan hareketler, vibrasyonlar, tüm makineleri etkilemekte, fiziksel hareketler baÄŸlantıların gevÅŸemesine, hatta tamamen kopmasına neden olabilmektedirler. Bakır baralar birbirlerine vida ve somunla baÄŸlıdır, bunlar zamanla mutlaka gevÅŸemekte, aynı etki kablo klemenslerinde de görülmektedir. Bu oluÅŸan durum düÄŸüm noktalarından geçen akıma direnç gösterip, ısınmalara yol açmakta, yangına ve besledikleri hatta bulunan sistemlere zarar vermektedirler. ÖrneÄŸin iki faza kalan bir motor, faz dengesizliÄŸinden dolayı yanar.
Zamanla busbar üzerinde, kablo üstlerinde, klemens içlerinde ve ulaşılamayan bara bölgelerinde biriken toz ve kirler, nem ile, havada bulunan diÄŸer elementlerle birleÅŸince, iletken bir yüzey oluÅŸturabilmekte, ani patlamalara, yangınlara, arızalara yol açabilmektedir.
Switchboard içerisinde arızalanmış bir komponent, yanmış kablolar, hasarlanmış baÄŸlantıların bulunması da bir çok problemi baÅŸlatabilir.

BAKIM ÖNCESÄ° TEDBÄ°RLER
Switchboardlar 220V, 380V, 440V, 660V ve daha yüksek gerilim seviyelerine sahip olabilirler ve üzerilerindeki toplam güç de çok yüksektir. Dolayısıyla bakım çalışması gereken önlemleri almadan kesinlikle yapılmamalıdır. Servis verecek ekibin bu konuda eÄŸitim almış olması, gereken iÅŸ güvenliÄŸi ve elektriksel tedbirlerin alınması, switcboardları besleyen jeneratörlerin kapatılması, otomatik devreye giren (Black Out – Stand-By) sistemlerinin OFF konumuna alınması (Özellikle Emergency Generator), jeneratör, sahil besleme ÅŸalterlerinin (Air Circuit Breaker) manual ve off konumuna alınmaları, mekaniksel kilit takılmaları ve üzerlerinde uyarı levhası yapıştırılmarı hayatidir.Bu servis havuzda (Drydock) planlanmalı, tüm enerji kesilerek, çalışma seyyar 24V aydınlatma, kafa ve el fenerleri ile yapılmalıdır. Tüm gemi yetkilileri çalışma konusunda önceden bilgilendirilmeli, en az 1 gemi yetkilisi çalışmalara nezaret etmelidir.

BAKIMIN GERÇEKLEÅžTÄ°RÄ°LMESÄ°
Busbar tozları vakumlu süpürge, parça bırakmayan özel bezler, fırçalar ve yalıtkan speyler kullanılarak alınmalı. BirikmiÅŸ olan tüm toz ve kirler hedeflenmeli, ulaşılamayan yerlere uygun fırça ve vakum hortumları kullanılmalıdır.
Switchboardlar bir çok gözlü panellerden oluÅŸmaktadır, her panelde farklı bir yapı, farklı komponentler bulunmaktadır. Tüm sistem gözle kontrol edilmeli, yanıklar, ısınma kaynaklı renk deÄŸiÅŸimleri, nem izleri, yerlerinden düÅŸmüÅŸ komponentler varsa, tespit edilmelidir. Gereken yenilemeler yapılmalıdır.
Tüm vida, somun baÄŸlantıları kontrol edilmeli, gevÅŸek olanlar tespit edilmeli, sıkma iÅŸlemi ise, üretici klavuzunda belirtilen tork deÄŸerlerine göre ya da uluslararası vida dayanıklılık tablo deÄŸerlerine göre, özel tork anahtarları ile sıkılmalıdır.
Switchboard bakımı öncesinde thermal kamera çekimi planlanarak, ısınan bölgeler, olası problemli baÄŸlantılar, arızalı ya da arıza oluÅŸturmaya yakın komponentler (Kontaktörler, sigortalar, ÅŸalterler) tespit edilmeli, rapor hazırlanarak, kayıt altına alınmalıdır.
Söz konusu bakıma, ana ÅŸalterler de eklenmeli (Air Circuit Breaker), asıl akım yükünü taşıyan bu ürünlerin aşırı akım koruma testleri gerçekleÅŸtirilmeli, ana kontak kontrolleri, bakımları da yapılmalıdır.
Switchboard bakımına, üzerindeki bir çok gösterge de (Voltmetre, Ampermetre, KWmetre, vs.) eklenmeli, bunlara kalibrasyon uygulanarak, ölçüm doÄŸrulukları sertifikalarla belirlenmeli, testi geçemeyen arızalı olanlar tespit edilerek, yenilenmelidir.
Önemli konulardan biri de izolasyon ölçümüdür. Switchboard busbar fazları, gemi bünyasına göre izolasyon testine alınmalı, kaçak olup olmadığı kontrol edilerek kayıt altına alınmalı, rastlanabilecek izolasyon sorunları da giderilmelidir.
Çalışma tamamlandıktan sonra, yine gerekli tedbirler alınarak, sistem kontrollü olarak enerjilendirilmeli, mümkünse tüm sistemler kademeli olarak kısa süreliÄŸine devreye alınmalı, çalışmalardan kaynaklanabilecek ve kolayca düzeltilecek sorunların hemen tespiti ve giderilmesi saÄŸlanmalıdır.
Switchboard bakımlarının, mümkünse her yıl, ya da bu süreye yakın periyotlarda planlaması faydalı olacaktır. Söz konusu avantajlardan bazıları aÅŸağıdaki listedeki gibidir.
• OluÅŸabilecek arızalar sonrası plansız elektrik kesintilerini önlenmesi.
• Büyük tehlikelere neden olabilecek elektrik yangınlarının önlenmesi.
• Arızalı ya da eskimekte olan malzemelerin tespit edilerek, planlı olarak yenilenmeleri.
• GevÅŸek baÄŸlantıların neden olabileceÄŸi ısınma ve komponent arızalarının engellenmesi.
• Koruma sistemlerine uygulanacak testlerle, emniyetli çalışmanın garanti altına alınması.
• Gösterge kalibrasyonları ile, izlenen deÄŸerlerin doÄŸruluÄŸunun tespiti.
• Temizlik ve bakım vasıtası ile malzemelerin uzun ömürlü olması.
• Switchboard performansının her zaman iyi durumda tutulması.
Control Technic Elektrik LTD. Åžti. 20 Yıla yakın gemi elektrik bakım ve kalibrasyon tecrübesi ile, ülkemizdeki tüm tersanelere hizmet vermekte, tecrübelerini paylaÅŸmakta, ülkemizin gemi sektöründe yükselmesi için üzerine düÅŸen sorumluluÄŸu yerine getirmeye çalışmaktadır. Sunulan servislerde, bilimsel metotlar izlenmekte, personel eÄŸitimine ve ekipmana önem verilmektedir. Control Technic bünyesinde ayrıca ISO/IEC 17025 Kalibrasyon Laboratuvarı mevcuttur. Laboratuvar ve sahada hizmet verilmektedir.