Ömer AYDIN
Control Technic Elektrik Ltd.

En modern teknolojilerle de donatılsalar, tüm önlemlerin alındığından emin de olunsa, yine de tüm gemiler yangın tehdidi altında bulunmaktan kaçınamazlar. Bir çok gemi bu nedenle yanmış, can ve mal kayıpları yaÅŸanmış, yaÅŸanmaya da devam edilmektedir. Edinilen kötü tecrübelerden, yangınla mücadelede daha etkin sonuçlara ulaşılabilecek yöntemler de bir yandan geliÅŸtirilmiÅŸtir.

YANGIN NEDÄ°R ?
Havadaki oksijen ve ortamdaki sıcaklığın yardımı ile yanma özelliÄŸi olan maddelerin tutuÅŸması, alev almasıdır. OluÅŸan alev ve ısı, uygun miktarda oksijen ve baÅŸka yanma özelliÄŸi olan maddeler varsa büyüyebilir, kontrolden çıkabilecek ÅŸekilde her yeri etkisi altına alabilir. Böylece yanma yangına dönüÅŸür. EÄŸer gemiden bahsedersek, terk edilecek duruma gelinebilir.

YANGIN TÄ°PLERÄ°
Yangınlar aşağıdaki şekilde katagorize edilmişlerdir.
A. Organik maddeler, aÄŸaç, kağıt, kömür, plastik.
B. Sıvı maddleler, benzin, mazot, fuel oil vb.
C. Gaz yangınları, hidrojen, metan, vb.
D. Metal yangınları
E. Elektrik yangınları

Bu yangınların söndürülmesi sırasında hepsinde kuru kimyevi toz, karbondioksit kullanılabilir. Elektrik yangınları ve gaz yangınları hariç, köpük de uygulanabilir.

YANGIN SÖNDÜRME SÄ°STEMLERÄ°
Gemi yangın söndürme sistemleri 4 grupta toplanmıştır.
• Yangın Pompası ve Devresi
• CO2 – Karbondioksit Sistemi
• Sprinkler Systemi
• Water Mist Sistemi

Her yöntem kendine özel sisteme, avantajlara ve dezavantajlara sahiptir. Bu özelliklerinden dolayı, kullanım ve uygunluk bölgeleri de birbirlerine göre deÄŸiÅŸmektedir. Bir bölgeye yangın söndürme sistemi dizayn edilirken, alan büyüklüÄŸü, içerisindeki makineler, cihazlar ya da diÄŸer eÅŸyalar, canlılar göz önünde bulundurulur, bunlara göre sistem belirlenir. Tasarlanan yangın söndürme sistemlerinin belirlenmiÅŸ standartlara uygun olması gerekmektedir. Türkiye içinde bir karasal tesis ya da bina ise TSE Standartlarını, gemi için ise, IMO ve seçilmiÅŸ, denetiminde bulunulan Class kuruluÅŸunun kendi standartlarını karşılamalıdır.

YANGIN POMPASI VE DEVRESÄ°
Makine dairesinde bulunan güçlü bir yangın pompası, 10 bar civarında bir basınca sahip deniz suyunu, geminin bir çok yerini dolaÅŸan borular vasıtası ile yangın söndürme istasyonlarına pompalar. Hazır bekleyen bu basınçlı su, ihtiyaç olan bölgedeki valf açılarak, baÄŸlı olan hortum vasıtası ile yangına müdahale için gönderilir. Geminin çeÅŸitli yerlerine daha büyük söndürme istasyonları da kurulmaktadır Bu sistem manual yöntemdir. Pompa elle çalıştırılır, valfler elle açılır ve yangına hortum tutularak müdahale edilir.

CO₂ – KARBONDÄ°OKSÄ°T YANGIN SÖNDÜRME SÄ°STEMÄ°
Karbondioksit boÄŸucu, soÄŸutucu ve oksijeni uzaklaÅŸtırıcı, bloke edici özelliklerinden dolayı, hızlı sonuç alınabilmesi için tercih edilmektedir. Bu yöntem makine dairesi gibi, ambar gibi bölgeler için kullanılmaktadır. Çünkü bu bölgeler kapalıdır ve sistem gazının tek bir kerelik kullanım imkanı olduÄŸundan, tam etkili sonuç için uygundur. Karbondioksit, bulunduÄŸu ortamdaki oksijeni bloke ettiÄŸinden yangını hızla söndüdür . Fakat, müdahale bölgesinde insan olmamalıdır (Hayati tehlike mevcuttur). Bu yüzden, bu sistem bazı emniyet kuralları ve sistemleri ile donatılmıştır.

CO₂ Tüpleri, müdahale bölgesinin büyüklüÄŸüne göre hesaplanarak belirlenip, güverte hizasında, yaÅŸam mahallinden izole , emniyetli bir odada muhafaza edilmektedir. Tüplerin çıkışları bir manifold ile birleÅŸtirilerek, müdahale bölgesine borular vasıtası ile ulaÅŸtırılır. Makine dairesi ya da ambarlarda, seçilen bölgeler için homojen dağılımla, boru uçlarına püskürtme baÅŸlıkları ( Nozzle ) yerleÅŸtirilerek uygulama elde edilir. CO₂ Tüleri 2 grup olabilir ve 2 müdahale imkanı saÄŸlanabilir. Meydana gelen kapalı alan yangınına ( Genelde makine dairesi ) elle müdahelede baÅŸarısız olunduÄŸunda, oraya karbondioksit göndermek son çaredir. Bu iÅŸlemden önce, o bölgede hiç insan kalmadığından emin olunması gerekmektedir. Gemilerde genel alarm sistemlerinin bir özelliÄŸi de CO₂ kodlu çıkış sesi üretmeleri ve bu durumda çalıştırılmalarıdır. Bunu da emniyete alan  standart, CO₂ tüplerinin özel bir bölgeden, yangından ve tüplerden uzak, eminetli kapağı, içindeuzaktaki tüplerin seçilen gruplarını pnömatik bir düzenekle devreye alan valflerin bulunduÄŸu bir kutu ile saÄŸlamaktadır. Söz konusu kutunun kapağı açıldığında, genel alarm sistemi tetiklenerek, CO₂ alarm kodunu çalmaya baÅŸlamakta, bunun ne anlama geldiÄŸini eÄŸitim ve talimlerden bilen personellerin makine dairesini terk etmesi sonrasında iÅŸlem gerçekleÅŸtirilmektedir. Sistem start edildiÄŸinde, 20 saniyelik gecikme saÄŸlayan özel bir düzeneÄŸi vardır. CO₂’nun avantajı, neredeyse her türlü yangında kullanılabilmesi ve hızlı sonuç vermesidir. Tüplerin her yıl düzenli aralıklarla yetkili servislerce kontrol ettirilmeleri, ayrıca her hafta da gözle basınç ve doluluk seviyeleri takip edilmelidir. 

Bu sistem geminin yaÅŸam mahalli için tercih edilmektedir. Bir çok kara tesis ve binasında da aynı yöntemle üretilmiÅŸ sistemler mevcuttur. Buradaki amaç, yangına bir yaÄŸmur bulutu gibi müdahale etmektir. Bölgenin tavanına çekilmiÅŸ ve hesaplanarak dağıtılmış basınçlı suyun bulunduÄŸu boru tesisatının uçlarına, özel üretilmiÅŸ ve 70 derecede eriyerek açılan püskürtme baÅŸlıkları (Sprinkler Nozzle) monte edilmiÅŸtir. Yangın sonucu oluÅŸan sıcaklık, bu baÅŸlıkları aktif hale getirerek, devredeki ortalama 2 bar’ lık basınç ile yaÄŸmurlama su püskürtülmesini baÅŸlatır. Sistemde sürekli basınç saÄŸlayan pompa, depo, valfler gibi komponentler bulunmaktadır. Dizayna göre, suyun gönderilmesi yangın alarm sistemi tarafından da belirlenebilir. Tatlı su ile çalışan sistem, suyun yetersiz olması durumunda, deniz suyu ile desteklenecek ÅŸekilde de tasarlanabilmektedir. Avantajları, bölgesel olarak uygulanabilmesi (Sadece yangın bölgesi ), insan saÄŸlığını tehdit etmemesi, çok hızlı müdahale saÄŸlanması olarak düÅŸünülebilir. Elektrik yangınlarında kullanılamaz. Sistemin bakımları ve testleri zor olmadığından, iÅŸletilmesi, rutin kontrolleri gemi personeleri tarafından da yapılabilmektedir. 

WATER MIST SÄ°STEMÄ° – SU SÄ°SÄ°

Son dönemlerde tercih edilen bu yöntem ile en optimum sonuç alınmaktadır. Sistem yapı itibari ile Sprinkler sistemine benzemektedir. Fakat, burada su mikro partiküller boyutundadır (50-100 mikron). Buradaki kritik ve iÅŸe yarayan kısım, bu minik su damlacıklarının bir sis oluÅŸturması ve buharlaÅŸarak yangındaki ısı enerjisini büyük oranda emmesidir. OluÅŸan su sisi, yanıcı maddeleri de nemlendirir, soÄŸutur ve yanıcı özelliklerini maskeler. Bu, yangının yayılmasını engellemede çok etkili bir rol oynar. Aynı zamanda mikro su damlacıkları buhara dönüÅŸürken, oksijeni de absorbe eder, oksijeni uzaklaÅŸtırır. Bu, yangın üçgeni denen dengenin de bozulmasını saÄŸlar Water Mist sisteminde suyun bir sis bulutuna dönüÅŸebilmesi için yüksek basınçlı pompalar kullanılır. OluÅŸturulan basınç 100-200 bar arasındadır. Bu basınçlı su, yangın algılandığında, otomatik vanalar aracılığı ile Water Mist Nozzle’ larına gönderilir. Su buradaki özel baÅŸlık vasıtası ile mikro damlacıklar ÅŸeklinde püskürtülür, su sisi oluÅŸturulur.

Water Mist bir çok avantajı beraberinde getirmektedir.

• Ekonomiktir, az su harcar.
• Söndürma sonrası mahalde ya da komponentler üzerinde arızalara neden olabilecek su birikintileri oluÅŸturmaz.
• Elektrik tipi dahil her türlü yangın alanlarında kullanılabilir.
• Ä°nsan saÄŸlığını tehdit etmez, uygulama alanında insanlar bulunabilir.
• Sadece su kullanıldığından, kir, kalıntı bırakmaz.
• DoÄŸaya zarar vermez.
• CO₂ Uygulamalarında olduÄŸu gibi, alanın personelden izole edilmesi için harcanan zamana gerek kalmaz ve hızlı müdahale baÅŸlatılır.
• Hızlı müdahale sayesinde yangının ilerlemesi engellenir.
• CO2’da olduÄŸu gibi komple deÄŸil, yangın algılama ve alarm sistemi ile koordineli çalışılması sonucunda, sadece yangın bölgesine müdahale edilir.
• Özel bakım, servis, zaman içinde rutin olarak yenilenmesi gereken ürünler içermez. Basit bakımlarla sistem aktif tutulabilir.

Her sistemin kendine özgü metodu, bileÅŸenleri, avantaj ve dezavantajları mevcuttur. Bunlar deÄŸerlendirildiÄŸinde, kullanılması en uygun ve verimli sistem Water Mist gibi dursa da, büyük çaplı makine dairesi ya da ambar yangınlarda, CO2 sistemine sahip olmak yine de gereklidir. Çünkü karbondioksit havadan 1,5 kat daha ağır olduÄŸu için, yangının üzerini örtü gibi kaplayarak havayla temasını keser, kapalı alanlarda net sonuçlar alınmasını saÄŸlar.

Dolayısı ile gemiler hem CO₂ hem de diÄŸer yangın söndürme seçenekleri ile donatılmışlardır. Yukarıda söz edilen sistemler dışında, köpük ve baÅŸka sistemler de uygulama alanlarına göre yer almaktadır. Sistemler korunması planlanan ekipman ve oluÅŸabilecek yangın türlerine göre farklı metotlarla dizayn edilmekte, can ve mal kaybını önlemeyebilmek için sürekli geliÅŸtirilmektedir.

KAYNAKLAR
Control Technic, Marine Insight, Ä°nternet.

Makaleyi e-dergiden okumak için lütfen tıklayınız...

Bu içeriğe eklenmiş dosyalar: