29 Ocak 2010 | TEKNÄ°K MAKALE 12. Sayı (Ocak-Åžubat 2010)

Gemi İnşaatı ve Gemi Makine Mühendisi Dr. Ahmet Taşdemir 2009 yılında dünyada ve Türk gemi inşa sanayiinde yaşanan gelişmeleri ve bu konudaki görüşlerimi 5 ana başlık altında sizlerle paylaşmaya çalışacağım. Gemi inşa sanayisine genel bakış ve 2000 yılı öncesi durum, 2000 yılı başı itibari ile genel durum, mevcut durum, piyasalarda arz-talep dengesinin oluşumu, Türk gemi inşa sanayiinde yaşanan gelişmeler, sanayinin güçlü ve zayıf yönleri, ileri dönemdeki fırsat ve tehditlerle, bu fırsatlardan yararlanmak için yapılması gerekenlere ilişkin görüşlerim, bu yazının içeriğini oluşturacak.
Bilindiği üzere, gemi inşa sanayiinde dünya ekonomisindeki taleplere ve yüklerin deniz yolu ile taşınması taleplerine bağlı olarak, yenileme amaçlı gemi inşaatı ve yeni tonaj inşaatı belirlenmektedir.

Yenileme amaçlı gemi inşaatını genellikle gemilerin teknik donanım yetersizlikleri, Uluslararası Denizcilik Örgütü IMO'nun yeni kurallarının devreye girmesi, yaşlanma ve gemi kaybı gibi nedenler belirlerken, yeni tonaj inşaatını küresel ekonomideki taleplere bağlı olarak değişen navlun seviyeleri tayin etmektedir.

Dünya ekonomisindeki gelişmelere paralel olarak özellikle gelişmiş ülkelerin petrole ve hammadde ürünlerine olan ihtiyacı da artmıştır. Bahsedilen sebeplerden dolayı son dönemlerde dünya gemi inşa sanayinin kapasitesinde de artış görülmüştür. Örneğin 1990 yılında deniz yolu ticaretinin büyük kısmını oluşturan 100 GT üzeri tanker, kuru yük, dökme yük ve konteyner gemilerinde teslim edilen gemi tonajı yaklaşık 23 milyon DWT iken, bu değer özellikle 2000'li yılların başından itibaren sürekli artış göstererek dört katından daha fazla artışla, 2008 yılında 98 milyon DWT seviyesine ulaşmış bulunmaktadır.

Çin, Güney Kore ve Japonya pazarın tonaj olarak yüzde 62'sine sahip. Bu dönem içerisinde hem tonaj hem de adet bazında teslim edilen gemilerde en fazla artış kaydeden ülkelerin başında Çin, Güney Kore ve Japonya göze çarpmaktadır. 2008 yılı itibariyle bu üç ülke, dünya gemi inşa sanayinin toplam tonaj olarak yüzde 85'ine, adet olarak da yüzde 62'ine sahiptir. Ülkemiz açısından durum incelendiğinde, bahsedilen gemi türleri için 1990 yılında teslim edilen 100 GT üzeri gemi tonajı 35.6 bin DWT iken, bu rakam 2008 yılında 394 bin DWT'a yükseltilebilmiştir. Kaydedilen bu artışa rağmen, ülkemizin halen dünya gemi inşa sanayisinde pastadaki payını artırma potansiyeli bulunmaktadır.

Türkiye 2008 yılında adetsel gemi üretiminde dünya 5.'si oldu. 2000'li yılların başından 2008'in ortalarına kadar dünya geneline hakim olan küreselleşme politikalarının getirdiği dünya ticaret hacmindeki hızlı büyüme, finans piyasalarındaki likidite bolluğu ve navlundaki aşırı artışlar gemicilik sektörüne olan talebi de hızlı bir şekilde artırmıştır. Bahsedilen dönem içerisinde dünya gemi inşa piyasasında yaşanan olumlu gelişmelerden bütün gemi inşacı ülkeler gibi Türkiye de payını almıştır. Türkiye'nin 2002 yılındaki yıllık gemi sipariş adeti 83 iken, 2008 yılında bu sayı 244' e çıkartılabilmiştir. Bu dönem içinde, ülkemizde de başlangıçta çoğunlukla küçük tonajlı gemiler yapılırken, daha sonraları hem yapılan gemilerin tonajı artırılmış, hem de yıllık siparişler DWT bazında yükseltilmiştir.

1995 yılı sonuna kadar adet bazında dünya gemi inşa sıralamasında 21. sırada olan Türkiye, 2008 yılına gelindiğinde yaklaşık 4.2 milyon DWT ile dünya sıralamasında 8.'liğe yükselmiştir. Hatta, 2008 yılında ürettiği gemiler ile adet bazında dünya sıralamasında 5.'liğe kadar yükselmiştir. Türk tersaneleri 2000'li yılların başından itibaren kapasitesini önemli ölçüde artırarak, hem adet hem de DWT bazında üretimini grafikte de görüldüğü üzere artan bir şekilde geliştirmiştir.

Yandaki grafikte 2008 ve 2009 yılları içerisinde dünya genelinde sipariş verilen gemilerin dağılımı mGT bazında akümülatif olarak gözükmektedir. Değerler karşılaştırıldığında 2009 yılındaki siparişlerin 2008 yılına oranla yaklaşık olarak yüzde 80 oranında gerilediği görülmektedir. Diagramda ise, 2009 yılı içerisinde verilen siparişlerin aylara göre dağılımı gözükmektedir. Burada göze çarpan 1. husus; Temmuz ayı içerisinde küçük de olsa bir sıçrama göstermesidir; 2. husus ise sipariş verilen gemilerin neredeyse tamamına yakınını tanker ve dökme yük gemilerinin oluşturmasıdır. Dikkat çekici bir diğer husus ise Eylül ve Ekim aylarında gemi siparişlerindeki radikal düşüştür.

Yandaki grafikte, 2008 yılı içerisinde sipariş verilen gemilerin adeti yaklaşık 4000 iken, bu sayının Ekim 2009 sonu itibariyle 819 adete gerilediği gözükmektedir. Sipariş verilen gemilerin aylara göre dağılımına bakıldığında ise göze çarpan olgu,  son iki ayda sipariş verilen gemi sayısındaki azalmadır.

2009 yılı başından sonra dünya genelindeki 100 DWT üzeri gemi siparişleri incelendiğinde yandaki diagramda da görüleceği gibi siparişlerin büyük kısmını hem adet, hem de DWT bazında dökme yük gemileri ve tankerler oluşturmaktadır (Kaynak: Fairplay, Germanischer Lloyd). Dökme yük gemileri ve tanker siparişleri adet bazında yaklaşık tüm siparişlerin yüzde 62.8'ine denk gelmektedir.

Dünya gemi inşa siparişlerine DWT bazında bakıldığında ise, dökme yük gemilerinin ve tankerlerin oranının yüzde 95'lere yaklaştığı görülmektedir. Tabii ki ileriye dönük stratejilerin oluşturulmasının istenmesi durumunda, bu gemi türlerinin daha yakından büyüklüklerine göre incelenmesi gerekmektedir.

Ülkelere göre sipariş sıralamasına baktığımızda ilk üç sıranın yine Çin, Güney Kore ve Japonya tarafından paylaşıldığı görülmektedir. Türk gemi inşa sanayiinin adet bazında 2008'in ortalarında yakaladığı dünya sıralamasındaki 5.'likten yaklaşık 1 yıl içerisinde 7.'liğe gerilediği görülmektedir (Kaynak: Fairplay, Germanischer Lloyd).

Aynı dönem içerisinde Türk gemi inşa sanayiinin DWT bazında dünya sıralamasında 8.'likten 14.'lüğe gerilediği görülmektedir. Dünya gemi inşa sektörünün yaklaşık yüzde 85'ine sahip Japonya, G. Kore ve Çin gibi ülkeler daha önceleri kapasitelerinin yoğunluğundan ve üretim organizasyonlarından büyük tonajlı gemi üretimine yönelmişlerdi. Son dönemdeki yaşanan kriz nedeniyle büyük tonajlı gemilerin siparişindeki azalmalar bu ülkeleri de tekrar küçük tonajlı gemi inşasına yöneltti.

İleri dönük stratejilerin oluşturulması için mevcut gemilerin durumlarını ve piyasalarını yakından incelemekte fayda var. Bu yazı çerçevesinde tanker ve dökme yük gemilerinin analizlerini yapmaya çalışacağım. Bu diagramda dünya genelindeki mevcut tankerlerin 2008 yılı sonu itibariyle yaş oranları gözükmektedir. Yaş ortalamaları 5 kategoride ele alınmıştır.

 

 

 

 

 

 

---

R E K L A M