Gemi teknolojilerinde son yirmi yılın en dikkat çekici konularından birisi de dizel elektrik tahrik sistemleri... Sistemin yapısı, gemi inÅŸa ve denizcilikteki birçok sıkıntıyı aÅŸabilecek imkanlar yaratıyor. Gemi tasarımlarında kritik önem taşıyan ana makine yerleÅŸimi, su geçmez perde hesapları ve ağırlık dağılımları gibi birbiriyle çakışan sorunlara yenilikçi çözümler sunan dizel elektrik tahrik sistemleri, Türk gemi inÅŸa sektörüyle Siemens vasıtasıyla tanıştı. 

fiimdiye kadar uygulanan konvansiyonel ana makine tahrikli sistemlerde, gemi üzerindeki ana makineler bir ÅŸaft ile doÄŸrudan pervaneyi tahrik ediyor, pervaneler de genellikle pitch kontrollü karmaşık yapıda üniteler olmak durumunda kalıyordu. Siemens elektrik tahrik sisteminde ise pervaneleri güçlü elektrik motorları çeviriyor. Bu motorlar enerjilerini gemideki diÄŸer tüm yükler gibi geminin ana jeneratörlerinin oluÅŸturduÄŸu merkezi enerji sisteminden alıyorlar. Yani enerji üretimi ile tüketimi tamamen birbirinden ayrılıyor. Ana makinelerin güçleri, hızları, yerleÅŸtirildikleri konum, pervanelerden tamamen bağımsız düşünülebiliyor; çünkü aradaki baÄŸlantı ÅŸaft deÄŸil kablolarla yapılıyor. Böylece jeneratörler geminin istenilen yerine yerleÅŸtirebiliyor. Ayrıca iki büyük makine yerine üç, dört veya beÅŸ adet daha küçük boyutlu makine seçilebiliyor. Makine seçimindeki bu esneklik de armatörlere büyük avantaj saÄŸlıyor. 

Elektrik tahrik sisteminin getirdiÄŸi birçok avantaj ve yenilik var. Ama sistemin tercih edilme nedeni, her gemi tipi veya her kullanım amacı için farklı olabiliyor. Bu örneÄŸin, bir konteyner gemisinde daha fazla yük taşıyabilecek tasarımı oluÅŸturmak iken, bir ikmal gemisinde veya platformda geminin hassas pozisyonlanması, bir yolcu gemisinde konfor, baÅŸka bir uygulamada yüksek performans veya yedekleme olabiliyor. 

Enerji tasarrufu...

Sistemin getirdiÄŸi faydalardan biri de enerji tasarrufu... Bu fayda, daha çok çalışma periyodunun önemli bir kısmını düşük hızlarda veya manevrayla geçiren gemiler için geçerli. ÖrneÄŸin, kısa hatlarda çalışan yolcu gemileri, feribotlar ve yük gemileri, açık deniz ikmal gemileri, platformlar, römorkörler, sismik araÅŸtırma gemileri, büyük balıkçı gemileri ve bunlar gibi özel amaçlı gemilerde, gemi çoÄŸu zaman düşük hızda seyrediyor veya DP gibi sistemlerle olduÄŸu yerde durma ihtiyacı duyuyor. Bu tip uygulamalarda ana makine + CPP pervane yerine, elektrik tahrik sistemi + sabit-kanat pervane kombinasyonu çok yüksek oranda enerji tasarrufu saÄŸlayabiliyor. Pervane yükünün karakteristiÄŸinden dolayı daha düşük devir, daha az yük demek olduÄŸu için ihtiyaç duyulmayan jeneratörler devreden çıkarılabiliyor. 

Ayrı ayrı güç kaynaklarına gerek kalmıyor

Elektrik sisteminde merkezi bir enerji üretimi olduÄŸundan her ihtiyaç için ayrı bir güç kaynağına gerek kalmıyor. Bütün ihtiyaçlar aynı jeneratör setlerinden karşılanabiliyor. Pervaneler de, kamarada yanan lamba da aynı yerden enerjisini alıyor. O anda ihtiyaç azsa jeneratörlerin bir kısmı kapatılabiliyor, ihtiyaç çoksa tümü devreye alınıyor. Bunun yanında, elektrikli bir tahrik sisteminde mekanik ekipmanların az olması, bakım maliyetlerinin de düşük olmasını saÄŸlıyor. 

Mega-yatlarda ve yolcu gemilerinde elektrik tahrik sisteminin tercih edilme nedeni ise daha az titreÅŸim ve gürültü, dolayısıyla daha çok konfor saÄŸlaması oluyor. Bu sessiz çalışma, askeri gemilerin de elektrik tahrik sistemi kullanmasındaki sebeplerin başında geliyor. 

Elektrik tahrik sistemi, performans olarak da dizel bir sisteme göre ciddi oranda daha iyi bir sonuç sunuyor. Bunun nedeni elektrik motorunun içten yanmalı makinelerden daha yüksek bir kalkış momentinin olması.

Elektrik tahrik sisteminin en çok Norveç?te kullanıldığını belirten Siemens Endüstri Sektörü Motor ve Sürücü Teknolojileri, Gemi Yapım Sektör Sorumlusu Emre Gören, ?Norveç?te inÅŸa edilen gemilerin çoÄŸunluÄŸu açık deniz ikmal gemileri. Bu gemiler, açık denizdeki petrol platformları, rüzgâr türbinleri veya buna benzer tesislerin gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanıyorlar. Bu gibi tesislerin gerek inÅŸaatı gerekse iÅŸletmesi esnasındaki tüm ihtiyaçları bu gemiler tarafından saÄŸlanıyor. Söz konusu gemiler genellikle düşük hızlarda seyrettikleri ve yüksek performansa ihtiyaç duydukları için elektrik tahrikli olarak tasarlanıyorlar. Ãœlkemizde yapılan bu tip ilk gemi ÅŸu anda Gelibolu Tersanesi?nde inÅŸa ediliyor ve gemide Siemens elektrik tahrik sistemi kullanılıyor. 75 metre uzunluÄŸundaki gemi son derece yüksek teknolojiyi üzerinde barındırıyor.? diyor. 

Gemi Yapım Sektör Sorumlusu

Emre Gören

Türkiye'nin ilk elektrik tahrik sistemli gemileri olan Ä°DO'nun Sirkeci-Harem arabalı vapurları projesini gerçekleÅŸtirdiklerini dile getiren Gören ÅŸu bilgileri veriyor: "Çeksan Tersanesi'nde inÅŸa edilen 4 adet geminin her birinde 2x800 kW gücündeki ana itici pervane motorları ve hız kontrol sistemlerimiz kullanıldı. DeÄŸiÅŸken hızlı ilk elektrik tahrik uygulamasını ise Ä°DO fiehir Hatları vapurlarında gerçekleÅŸtirdik. Ä°DO, 19 yıl aradan sonra ÅŸehir hatları vapurları filosu için 5 adet yeni yolcu gemisi yaptırırken, çağımızın en ileri teknolojilerini kullanmayı tercih etti. Ä°DO'nun Siemens elektrik tahrik sistemini tercih etme sebebi, enerji tasarrufu yapmak, daha konforlu bir seyir saÄŸlamak, ana makinelerin korunması ve daha uzun ömürlü kullanılması, daha yüksek performans ve yedekleme saÄŸlamaktı. Bu gemilerin her birinde 2 adet Siemens 520 kW gücünde ana pervane motoru ve hız kontrol cihazları kullandık. Bu yenilikçi gemiler Çeliktrans-Düzgit iÅŸ ortaklığı tarafından yapıldı ve elektrik altyapısını da Can Makine Elektrik firması üstlendi." 

"Krizin baÅŸladığı zamana kadar Türk gemi inÅŸa sanayisinde ağırlık kimyasal tanker üretimindeydi. Bu tip gemiler artık kârlı olmaktan çıktı, Avrupa bunların üretimini yıllar önce bıraktı. Artık Türkiye de daha ileri teknolojili, katma deÄŸeri daha yüksek gemiler üretmek zorunda. fiu anda enerji ve altyapı sektörleri hareketli. Bu sektörlerin ihtiyacı olan özel ve yüksek teknolojili gemiler yapılabilir. Krizle birlikte tanker projeleri oldukça azaldı ama özel iÅŸlerin adetleri aynı veya daha da artıyor. Bu tip projelerin Türkiye'ye gelmesi artırılabilir. fiimdiye kadar Avrupa'da üretilen 'özellikli' gemilerin Türkiye'ye kayacağını ve bizim de artık bu tip teknolojik gemileri üreteceÄŸimizi tahmin ediyorum. Siemens de aslında bu açıdan teknoloji elçiliÄŸi yapıyor."