Gemi teknolojilerinde son yirmi yılın en dikkat çekici konularından birisi de dizel elektrik tahrik sistemleri... Sistemin yapısı, gemi inşa ve denizcilikteki birçok sıkıntıyı aşabilecek imkanlar yaratıyor. Gemi tasarımlarında kritik önem taşıyan ana makine yerleşimi, su geçmez perde hesapları ve ağırlık dağılımları gibi birbiriyle çakışan sorunlara yenilikçi çözümler sunan dizel elektrik tahrik sistemleri, Türk gemi inşa sektörüyle Siemens vasıtasıyla tanıştı. 

fiimdiye kadar uygulanan konvansiyonel ana makine tahrikli sistemlerde, gemi üzerindeki ana makineler bir şaft ile doğrudan pervaneyi tahrik ediyor, pervaneler de genellikle pitch kontrollü karmaşık yapıda üniteler olmak durumunda kalıyordu. Siemens elektrik tahrik sisteminde ise pervaneleri güçlü elektrik motorları çeviriyor. Bu motorlar enerjilerini gemideki diğer tüm yükler gibi geminin ana jeneratörlerinin oluşturduğu merkezi enerji sisteminden alıyorlar. Yani enerji üretimi ile tüketimi tamamen birbirinden ayrılıyor. Ana makinelerin güçleri, hızları, yerleştirildikleri konum, pervanelerden tamamen bağımsız düşünülebiliyor; çünkü aradaki bağlantı şaft değil kablolarla yapılıyor. Böylece jeneratörler geminin istenilen yerine yerleştirebiliyor. Ayrıca iki büyük makine yerine üç, dört veya beş adet daha küçük boyutlu makine seçilebiliyor. Makine seçimindeki bu esneklik de armatörlere büyük avantaj sağlıyor. 

Elektrik tahrik sisteminin getirdiği birçok avantaj ve yenilik var. Ama sistemin tercih edilme nedeni, her gemi tipi veya her kullanım amacı için farklı olabiliyor. Bu örneğin, bir konteyner gemisinde daha fazla yük taşıyabilecek tasarımı oluşturmak iken, bir ikmal gemisinde veya platformda geminin hassas pozisyonlanması, bir yolcu gemisinde konfor, başka bir uygulamada yüksek performans veya yedekleme olabiliyor. 

Enerji tasarrufu...

Sistemin getirdiği faydalardan biri de enerji tasarrufu... Bu fayda, daha çok çalışma periyodunun önemli bir kısmını düşük hızlarda veya manevrayla geçiren gemiler için geçerli. Örneğin, kısa hatlarda çalışan yolcu gemileri, feribotlar ve yük gemileri, açık deniz ikmal gemileri, platformlar, römorkörler, sismik araştırma gemileri, büyük balıkçı gemileri ve bunlar gibi özel amaçlı gemilerde, gemi çoğu zaman düşük hızda seyrediyor veya DP gibi sistemlerle olduğu yerde durma ihtiyacı duyuyor. Bu tip uygulamalarda ana makine + CPP pervane yerine, elektrik tahrik sistemi + sabit-kanat pervane kombinasyonu çok yüksek oranda enerji tasarrufu sağlayabiliyor. Pervane yükünün karakteristiğinden dolayı daha düşük devir, daha az yük demek olduğu için ihtiyaç duyulmayan jeneratörler devreden çıkarılabiliyor. 

Ayrı ayrı güç kaynaklarına gerek kalmıyor

Elektrik sisteminde merkezi bir enerji üretimi olduğundan her ihtiyaç için ayrı bir güç kaynağına gerek kalmıyor. Bütün ihtiyaçlar aynı jeneratör setlerinden karşılanabiliyor. Pervaneler de, kamarada yanan lamba da aynı yerden enerjisini alıyor. O anda ihtiyaç azsa jeneratörlerin bir kısmı kapatılabiliyor, ihtiyaç çoksa tümü devreye alınıyor. Bunun yanında, elektrikli bir tahrik sisteminde mekanik ekipmanların az olması, bakım maliyetlerinin de düşük olmasını sağlıyor. 

Mega-yatlarda ve yolcu gemilerinde elektrik tahrik sisteminin tercih edilme nedeni ise daha az titreşim ve gürültü, dolayısıyla daha çok konfor sağlaması oluyor. Bu sessiz çalışma, askeri gemilerin de elektrik tahrik sistemi kullanmasındaki sebeplerin başında geliyor. 

Elektrik tahrik sistemi, performans olarak da dizel bir sisteme göre ciddi oranda daha iyi bir sonuç sunuyor. Bunun nedeni elektrik motorunun içten yanmalı makinelerden daha yüksek bir kalkış momentinin olması.

Elektrik tahrik sisteminin en çok Norveç?te kullanıldığını belirten Siemens Endüstri Sektörü Motor ve Sürücü Teknolojileri, Gemi Yapım Sektör Sorumlusu Emre Gören, ?Norveç?te inşa edilen gemilerin çoğunluğu açık deniz ikmal gemileri. Bu gemiler, açık denizdeki petrol platformları, rüzgâr türbinleri veya buna benzer tesislerin gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanıyorlar. Bu gibi tesislerin gerek inşaatı gerekse işletmesi esnasındaki tüm ihtiyaçları bu gemiler tarafından sağlanıyor. Söz konusu gemiler genellikle düşük hızlarda seyrettikleri ve yüksek performansa ihtiyaç duydukları için elektrik tahrikli olarak tasarlanıyorlar. Ülkemizde yapılan bu tip ilk gemi şu anda Gelibolu Tersanesi?nde inşa ediliyor ve gemide Siemens elektrik tahrik sistemi kullanılıyor. 75 metre uzunluğundaki gemi son derece yüksek teknolojiyi üzerinde barındırıyor.? diyor. 

Gemi Yapım Sektör Sorumlusu

Emre Gören

Türkiye'nin ilk elektrik tahrik sistemli gemileri olan İDO'nun Sirkeci-Harem arabalı vapurları projesini gerçekleştirdiklerini dile getiren Gören şu bilgileri veriyor: "Çeksan Tersanesi'nde inşa edilen 4 adet geminin her birinde 2x800 kW gücündeki ana itici pervane motorları ve hız kontrol sistemlerimiz kullanıldı. Değişken hızlı ilk elektrik tahrik uygulamasını ise İDO fiehir Hatları vapurlarında gerçekleştirdik. İDO, 19 yıl aradan sonra şehir hatları vapurları filosu için 5 adet yeni yolcu gemisi yaptırırken, çağımızın en ileri teknolojilerini kullanmayı tercih etti. İDO'nun Siemens elektrik tahrik sistemini tercih etme sebebi, enerji tasarrufu yapmak, daha konforlu bir seyir sağlamak, ana makinelerin korunması ve daha uzun ömürlü kullanılması, daha yüksek performans ve yedekleme sağlamaktı. Bu gemilerin her birinde 2 adet Siemens 520 kW gücünde ana pervane motoru ve hız kontrol cihazları kullandık. Bu yenilikçi gemiler Çeliktrans-Düzgit iş ortaklığı tarafından yapıldı ve elektrik altyapısını da Can Makine Elektrik firması üstlendi." 

"Krizin başladığı zamana kadar Türk gemi inşa sanayisinde ağırlık kimyasal tanker üretimindeydi. Bu tip gemiler artık kârlı olmaktan çıktı, Avrupa bunların üretimini yıllar önce bıraktı. Artık Türkiye de daha ileri teknolojili, katma değeri daha yüksek gemiler üretmek zorunda. fiu anda enerji ve altyapı sektörleri hareketli. Bu sektörlerin ihtiyacı olan özel ve yüksek teknolojili gemiler yapılabilir. Krizle birlikte tanker projeleri oldukça azaldı ama özel işlerin adetleri aynı veya daha da artıyor. Bu tip projelerin Türkiye'ye gelmesi artırılabilir. fiimdiye kadar Avrupa'da üretilen 'özellikli' gemilerin Türkiye'ye kayacağını ve bizim de artık bu tip teknolojik gemileri üreteceğimizi tahmin ediyorum. Siemens de aslında bu açıdan teknoloji elçiliği yapıyor."