Gemi Mühendisleri Odası’nın 45. Dönem Yönetim Kurulu’nda Genel Sekreter olarak göreve başlayan, 2017 yılı Nisan ayında ise Yönetim Kurulu Başkanlığını devralan Salih Bostancı ile GMO’nun çalışmalarını ve gemi inşa sanayiinin durumunu konuştuğumuz bir söyleşi yaptık. Bostancı, dünya deniz ticaretinin gelişim göstermesi ve Avrupa’daki küçük tanker, koster filosunun yaşlanmasının Türk tersanelerine olumlu yansıyabileceğini belirterek; “Sülfür ve ballast suyu yönetimi gibi düzenlemelerde, Avrupalı armatörlerin teknoloji ve dizayn konularındaki hassasiyetlerini karşılamamız durumunda geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi yine söz sahibi olabiliriz” dedi.

TERSANE: GMO’da son dönemde yaşanan gelişmeleri kısaca anlatabilir misiniz?

SALIH BOSTANCI: Genel olarak bakmak gerekirse; GMO 45. Dönem Yönetim Kurulu öncelikle her üyesine ulaşabilen, meslek değer ve temellerini koruyan ve yücelten bir meslek odası olma yolunda emin adımlar atmak amacıyla çalışmalar yapmaktadır.

Yönetim Kurulu Genel Sekreteri olarak başladığım ve Nisan 2017’den itibaren de Yönetim Kurulu Başkanı olarak içinde bulunduğum 45. Dönem Oda Yönetimi olarak birçok yeniliğe imza attık ve atmaya da devam edeceğiz.

Bunlara örnek vermek gerekirse: Oda sosyal medya kanallarının genişletilmesi ve etkinleştirilmesi; Teknik Kongremizin uluslararası boyuta çıkarılması; Genç GMO yapılanmamız; “Bir ajanda bir fidan” sosyal sorumluluk projemiz; oda tarihinde bir ilk olarak Kadın Komisyonu kurulması; oda üyelerimizin sosyal hayatlarına ufak da olsa bir katkı koymak için 40’ın üzerinde firma ile indirim anlaşması yapılmasını sayabilirim.

Bunların yanında odamızın yapılanmasında dev bir adım atılarak Yalova şubemizin açılması ve Ankara irtibat büromuzu temsilcilik düzeyine çıkarılmasıyla gelişen olaylara karşı örgüt yapımızı büyütmeye devam ediyoruz.

TERSANE: Türk gemi inşa sektörü açısından 2017 yılını değerlendirebilir misiniz?

SALIH BOSTANCI: Hepimizin bildiği üzere 2008 yılında başlayan küresel kriz maalesef devam ediyor. Bunu boğazlarımızdan geçen gemi sayıları ve dünyadaki ekonomik göstergeler de teyit ediyor. Krize rağmen gemi inşa sektörümüz ayakta kalma çabalarını sürdürüyor. Bu krizi aşmada, devletimizin yerinde bir stratejik planı ile askeri gemilerin sivil tersanelerde yapılması önemli bir destek oldu. Bu sayede yetişmiş iş gücünü kaybetmeden bazı tersanelerimiz bu projeleri yaparak ayakta kaldılar. Bununla birlikte askeri gemilerdeki yerli ürün kullanımı politikası sayesinde yan sanayimizin gelişmesine de önemli katkı sağlandı. İlave olarak birçok tersanemizin tamir, bakım, onarım faaliyetlerine yönelmesi ve bu alanda yatırım yapması sayesinde, bugün ülkemizde yıllık ortalama 1500 geminin tamir ve bakımı yapılıyor. Bu yatırımlar sonucu ülkemiz Akdeniz çanağında bakım onarım faaliyetlerinde lider konuma geldi.

Yeni gemi sipariş defterine bakıldığında da çok iyi bir yıl geçirmediğimizi söyleyebilirim. Başlıca etkenlere değinmek gerekirse; proje finansmanında teminat problemleri, ülkemizin içinde bulunduğu coğrafyada yaşanan huzursuzluklar ve yaşanan darbe girişimi sektörün sipariş almasında olumsuz etki yaratmış olsa da, tersanelerimiz adeta kültür elçisi gibi ülkemizi tanıtmış ve mevcut durumun gerçeğini yurtdışındaki müşterilerine anlatmış ve anlatmaya devam etmektedir.

Gemi inşa sanayinin kalkınması için önemli bir nokta da tersanelerin birleşmesi ve finansal altyapısının kuvvetlenmesinden geçiyor. 2017 yılında MİLGEM projeleri için özel sektör tersanelerimizin konsorsiyum oluşturarak ihaleye girmesi gelecek için umut verici.

2017 yılında teslim edilen MİLGEM projeleri ile ihalesi yapılan askeri projeler, bununla bilirlikte ülkemizin savunma sanayisinde kendi tasarımı ile kendi gemisini yapan ülke olmasının yanı sıra bu projelerin yurtdışına, gerek SSM olarak gerekse özel sektör tersanelerin ihracat yapması yönündeki çalışma ve girişimleri, geleceğimiz için önemli adımlar olarak görüyorum.

TERSANE: Türk gemi inşa sektörü 2018’de neler yapabilir? Hedefler, beklentiler neler?

SALIH BOSTANCI: Denizcilik, tarihler boyu medeniyetlerin gelişmesinde ve idamesinde çok önemli bir paya sahip olmuştur. “Denizlere hükmeden ticarete hükmeder, ticarete hükmeden de tüm dünyaya hükmeder” savı bu mesleğin önemini adeta özetlemektedir.

Ekonomik göstergeler ve endekslere bakıldığında, navlun fiyatlarındaki artış ve bu artışın süreceği düşünülüyor. Bu durum, denizcilik sektörünü canlandıracak ve sonucunda gemi inşa sektörüne yansımaları görülecektir.

Dünya deniz ticaretinin gelişim göstermesi, Avrupa’daki küçük tanker ve koster filosunun yaşlanması, Türk tersanelerine olumlu yansıyabilir. Sülfür ve ballast suyu yönetimi gibi düzenlemelerde, Avrupalı armatörlerin teknoloji ve dizayn konularındaki hassasiyetlerini karşılamamız durumunda geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi yine söz sahibi olabiliriz. Önümüzdeki dönemde yeni kural ve düzenlemelerle uyumlu gemi inşa eden tersaneler ve ülkeler ön plana çıkacaktır. Düşünün ki, dünyadaki gemi siparişinin yüzde 80’ini dünyadaki tersanelerin sadece yüzde 20’si karşılıyor. Türkiye’nin de denizcilik firmalarının isteklerini karşılaması durumunda bu pastadan pay almaması için hiçbir neden yok. GMO olarak bu süreçte üzerimize düşen tüm görevleri tam anlamıyla yerine getirmeye hazır olduğumuzu belirtmeden geçmek istemiyorum. Özellikle yeni regülasyonlardan dolayı bu yıl tamir bakım sektöründe önemli bir hacim artışı olacağını düşünüyorum.

Gemi inşa sanayimizin hedefi özel amaçlı spesifik gemiler, savaş gemileri ve yolcu gemileri olmalıdır. Kriz öncesinde 2 milyar doların üzerinde ihracat yapan bir sektörümüz, 2017 yılında yaklaşık 1 milyar 250 milyon dolar seviyesinde ihracat rakamlarına ulaştı. 2018 yılında 2 milyar dolar seviyelerini tekrar yakalayabiliriz. GMO olarak Türkiye’de yapılan gemilerin proje tescillerini yapıyoruz. 2016 yılında 780 gemi projesi onaylandı. Bu sayı 2017 yılında 1014’ü buldu. Artışın devam edeceğini düşünüyorum ve 2018 yılında 1500 gemi proje tescilini yakalayacağımıza inanıyorum.

TERSANE: GMO, 2017 yılında neler yaptı?

SALIH BOSTANCI: 2017 yılı GMO için gerçekten verimli bir yıl oldu diyebilirim. Rutin faaliyetlerin yanı sıra komisyon çalışmalarına hız kesmeden devam ettik ve üyelerimize olabildiğince yakın olmaya çalışarak mesleğimize daha fazla değer katmak için kendileri ile istişareler ettik.

Öncelikli olarak Ar-Ge ve inovasyon konularında, odamızdan tescilli dizayn ofislerimiz ile sektörümüze bilgilendirme seminerleri düzenleyerek bu konuda farkındalık oluşmasında katkı sağladık ve sağlamaya da devam edeceğiz.

Bir meslek odasının en değerli birimlerinden olan sürekli eğitim merkezimiz, odamızda faaliyetlerine aktif şekilde GEMİSEM çatısı altında devam ediyor. Övünerek bahsetmek isterim ki, GEMİSEM sektörümüzün ihtiyacı olan birçok konuda eğitim ve seminerler düzenledi. Mesleki teknik program eğitimlerinden, bilgilendirme seminerlerine, teknik sunumlardan mesleki eğitimlere kadar birçok konuda düzenlediğimiz 44 adet eğitim faaliyetimize yaklaşık 850 üyemiz katılım sağlayarak bu eğitimlerimizden faydalandı. Eğitimlerimiz sonunda ilgili sertifikalar kendilerine teslim edildi. Ayrıca Adalet Bakanlığı Bilirkişilik Daire Başkanlığı’nın yeni tebliği kapsamında odamıza bilirkişi temel eğitim yetkisi alındı ve merkez dahil Antalya ve İzmir şubelerimizde eğitimler verildi.

Bunların yanı sıra, “Gençlerle yola devam” sloganımızın hakkını vermek için her zaman öğrencilerimizin ve mezun olarak mesleğe adım atan meslektaşlarımızın yanında olmaya devam ediyoruz. Bildiğiniz üzere, ülkemizde 4 adet güzide üniversitemizde Gemi Mühendisliği eğitimi veriliyor. Bu sene ilk defa mezuniyet törenlerinde oda tanıtım standı ve mezuniyet hatırası alanı oluşturarak genç meslektaşlarımızın mezuniyet heyecanını paylaştık ve GMO ailesine “hoş geldiniz” mesajımızı ilettik.

Gemi Mühendisliği Haftası kapsamında, 63. kuruluş yıldönümü kutlamalarına Ankara’da üyelerimizle toplanarak başladık. Devamında 5. Öğrenci Çalıştayı ve sektörümüze yönelik panellerle devam ettik. Ardından Oda Gala Gecesi’nde Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanımız ve üyemiz Sayın Ahmet Arslan, Milli Eğitim Bakanımız Sayın İsmet Yılmaz, bir çok üst düzey bürokrat ve protokol ile birlikte 700’ün üzerinde üyemiz ve ailelerinin katılımıyla kutlamalarımızı tamamladık. Bizler için bu senenin ayrı bir önemi var. Başbakanımız Sayın Binali Yıldırım, meslekte 40. yılını doldurması dolayısıyla bir plaket alacaktı. Ancak kendisi son anda zorunlu program değişikliğinden dolayı katılamadı. Plaketini, gelini Sayın İlknur Yıldırım’a kendilerine iletmek üzere takdim ettik.

TERSANE: GMO’nun 2018’e yönelik planları, projeleri, hedeflerini anlatabilir misiniz?

SALIH BOSTANCI: 2018 yılının öncelikli olarak ülkemize hayırlı olmasını birlik ve bütünlüğümüzün pekişeceği bir yıl olmasını diliyorum. 2018 yılında öncelikli olarak çağımızın gereği olan elektronik onay sistemi ile yazışmaların elektronik ortama taşınmasının sağlanması için alt yapı yatırımı yapılması bu sayede kağıt kullanımını azaltarak doğamızı korumaya katkı sağlamayı hedefliyoruz. Bunun dışında ülkemiz ve denizciliğimiz için en önemli konulardan biri olan yerli üretim ve yan sanayiinin gelişmesi için “Yerlileştirme Komisyonumuzun” uzun süredir çalışmalarını yaptığı GMO EXPO adı altında yerli ürün fuarı düzenlenmesi çalışmalarımız devam ediyor.

Odamızın yayını olan “Gemi ve Deniz Teknolojisi” dergimizi, tamamen bilimsel içerikli bir dergi haline getirdik ve periyodunda çıkması için yoğun çaba sarf ediyoruz. Dergimiz çok kısa zamanda ULAKBİM ve TÜBİTAK TR dizininde yerini alacaktır. Bununla birlikte dergimiz artık online dergi şeklinde yayınlanmaktadır. Kısa süre içerinde uluslararası tanınır bir dergi olmasını hedefliyoruz.

Odamızın iktisadi işletme kurarak başta zorunlu iş başı eğitimleri, Ar-Ge konusunda danışmanlık ve kuluçka merkezi hizmetleri, üyelerimiz ve vatandaşlarımıza hizmet edecek bir sosyal tesis işletilmesi ve Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun zorunlu eğitimlerinin verilerek sektörümüze katkı sağlayacak bir yapı kurulması, yeni bir yol açacaktır. Bu sayede üyelerimize oda bünyesinde de çalışma imkânı sağlamış olmanın yanı sıra maddi olarak da odanın güçlenmesini sağlamayı hedefliyoruz Bununla birlikte üyelerimiz tarafından oda faaliyetlerinin izlenemesi, odanın hangi faaliyetlerde bulunduğunun duyurulması için sosyal medyanın etkin kullanımını sağladık ve artırmak amacıyla GMO mobil uygulamaya geçiş çalışmalarımızı bu yıl tamamlayacağız. Çalışan üyelerimize yönelik bir iş sözleşmesi örneğinin hazırlanması çalışmalarımız da devam ediyor.

TERSANE: Dünyada ve Türkiye’de gemi inşa sanayiinin genel durumu nedir? Size göre bu alandaki eksikliklerimiz, avantajlarımız nelerdir?

SALIH BOSTANCI: Çin, Japonya ve Güney Kore dünya gemi inşa pazarını etkileyen ana ülkeler olarak sayılabilir. Son yıllarda Vietnam ihmal edilemeyecek düzeyde potansiyele sahip ülke olarak dünya gemi inşaatında yer almaya başladı. Asya’nın dışında tek önemli gemi

inşa merkezi Avrupa. Gemi İnşa sanayi, dünyada seri üretime dayalı bir endüstri olarak değerlendiriliyor. Türkiye, bu bağlamda gemi yapımında gelişmiş ülkelere göre farklılık gösteriyor. Seri üretim gemi yapamıyor olmamız bir bakıma pratik zorlukları beraberinde getiriyor. Seri üretim yapan tersaneler, gemi inşa talebinin düşük olduğu zamanlarda yatırımlarını minimumda tutup, sipariş aldıklarında üretim alanlarını büyütmeden üretim sistemlerini düzenleyerek kapasitelerini hızla arttırabiliyor. Gemi inşa, istihdam yaratıcı bir sektör olsa da verimlilik en önemli etken olarak ortaya çıkıyor. Özellikle Avrupa ve Japon tersaneleri üretim hatlarını robot ve benzeri imkânlarla donatarak işgücünü azaltırken verimliliği de arttırmayı hedefliyor. Ülkemizde de buna yönelik çalışmaların yapılması genç nüfus ortalamamızı da göz önünde bulundurduğumuzda önümüzdeki yıllarda rekabet şansımızı daha da arttıracaktır.

Dünyadaki örneklerinden de görüleceği üzere tersanelerin varlıklarını sürdürmesi, iç pazar gemi inşaatının gelişmişliğiyle doğrudan ilişkilendirilir. Sektörün durağan olduğu dönemde iç pazara gemi üretmek endüstrinin devamı ve gelişmesi için önemlidir. Tersanelerimizin Deniz Kuvvetlerimize yapmış olduğu gemiler, yaşamsal açıdan önem arz ediyor. Özel bankaların, kredi, finansal kiralama veya ticari borçlanma konularında isteksiz oluşları sektörde gelişimin kısa vadede önündeki engellerden biri olarak göze çarpıyor. Bunu aşmanın yolu ise kurumsal gelişmeyi sağlamaktan geçiyor. Avrupa merkezli Damen, Fincantieri ve Navantia tersanelerinin yaptığı gibi belli gruplar altında birleşme sağlanması gerekiyor. Bu tür birleşmeler tersanelere hareket kabiliyeti sağlayacağı gibi finansal sistemlerden de yararlanma kapısını aralayacak yegâne yollardan biri olarak önümüze çıkıyor. Borsaya açılma veya hisse senetlerinin halka arzı az rastlanılan bir yöntem gibi görünse de bu süreçte tersanelerin ihtiyacı olan finansman bu şekilde sağlanabilir.

TERSANE: Size göre gemi inşa sanayiinin gelişmesi için yapılması gerekenler nelerdir?

SALIH BOSTANCI: Tersane sektörü, Kore örneğinden de görüleceği üzere desteklendiği ve geliştirildiği bütün ülkelerde önemli bir istihdam potansiyeli yaratan emek yoğun bir sektör. Bulunduğu ülkeye yabancı sermayeyi davet etmesiyle beraber ciddi bir döviz girdisi sağlayan, yan sanayiini sürükleyen ve gelişmesini sağlayan, teknoloji transferini cezbeden, ülke savunmasına hizmeti nedeniyle “stratejik önem” taşıyan, yüksek oranda istihdam yaratan ağır bir sanayi kolu. Gemi inşa sanayimizin küresel ölçekte rekabet etme şansı ve ülkemiz ekonomisine daha fazla katkı sağlama olasılığı devlet teşvik politikasında öncelikli sektör olmasından geçiyor. Sektörün yönlendirmesi doğrultusunda çevreye duyarlı ve yakıt tüketimi düşük gemi üretimine yönelik yatırımlara ve Ar-Ge çalışmalarına destekte bulunulmalı. Gemi inşa tersanelerinin rekabet üstünlüğünü ele geçirmesi için birleşerek büyümeleri sağlanmalı. Çelik sac ve boru alımında Çin’de olduğu gibi belli destekler getirilmeli. Devler desteğiyle birlikte kriz nedeniyle tamamlanmamış gemiler, yeni nesil “Eco Ships” gemiler olarak tamamlanmalı. Tersane çalışanları için vergi ve SGK’ya yönelik teşvikler getirilmeli.

Biz gemi mühendislerinin de sektörün dinamoları ve bilgi bankaları olarak, teknolojik gelişimleri takip edip ülkemizdeki eksik gördüğümüz malzeme, ekipman vb. konularda kendimizi geliştirmemiz, bu konularda yönlendirme ve atılım yapmamız gerektiğini düşünüyorum. Türk mühendisleri olarak tasarım ve Ar-Ge çalışmalarına öncülük ederek bu konuda sektörümüze katkı sağlamalıyız. Ülkemizde ki en önemli konulardan biri olan markalaşma problemini Türk tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinin artması sayesinde aşacağımızı düşünüyorum.

Denizcilik sektörünün gelişmesinin hepimizin birinci sorumluluğu olduğunu düşünüyorum. Bu sorumluluğumuzu yerine getirmek için bir olup, birlikte çok çalışmalıyız. Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün bir sözünü hatırlatmak istiyorum “Birlik ve Beraberlik; ölümden başka her şeyi yener.”