GATE RUDDER®, gemi mühendisliÄŸi araÅŸtırmacılarının belirttikleri gibi, bağımsız kontrollü ikiz dümen yelpazesi, nozul destekli momentum etkisi, enerji verimliÄŸi, kavitasyon, titreÅŸim ve gürültü avantajının saÄŸladığı dayanım kabiliyeti ile gemi sevki alanında yeni bir devir açmaktadır.
Daha önce proje tanıtımı ve ilk etap çalışmaları hakkında Gemi ve Deniz Teknolojisi dergimiz ve aynı zamanda GMO-SHIPMAR 2021 kongremizde sunumları yapılan GATERS projesinin geldiÄŸi aÅŸama hakkında bilgiler vermek istiyoruz. “GATE RUDDER”® adı verilen yenilikçi dümen ve sevk sistemi, ilk defa bir gemi tadilatı için (Retrofit) olarak dizayn edilerek üretildi ve 30 Nisan 2023’te gemi üzerinde ölçüm ve test sonuçları alınmaya baÅŸlandı. GATERS (https://www.gatersproject.com/) kısa adlı proje AB’nin H2020 araÅŸtırma programı altında yürütülmekte olan 3 yıl süreli, 6M EUR bütçeli ve 18 ortaklı bir proje olup Ä°skoçya’nın Strathlcyde Üniversitesi öÄŸretim üyesi Prof. Mehmet Atlar ve üç Türk AraÅŸtırmacı arkadaşı tarafından koordine edilmektedir. Projede, Türkiye’den GÜRDESAN, Çapa Denizcilik, Ä°TÜ ve Hidroteknik gibi, üçü endüstri ve biri akademik olmak üzere dört Türk ortak görev almaktadır. AÅŸağıda karşılaÅŸtırmalı resimde gösterilen Gate Rudder sisteminin en önemli üç özelliÄŸi: (i) Kısmi bir nozul gibi pervanenin etrafında çalışan ikiz dümen yelpazelerinin ek itme kuvveti üretmesi. Bu özellik klasik pervane arkasındaki dümenin çıkardığı ek direnci de yok edip, gemiye %15 ve üzerinde bir enerji tasarrufu saÄŸlayabilme kabiliyeti vermektedir; (ii) Birbirinden bağımsız da kontrol edilebilen ikiz dümen yelpazeleri gemiye, özellikle düÅŸük hızlı liman ve iskele manevralarında, klasik dümene göre, büyük avantaj saÄŸlamaktadır; (iii) Pervanenin itme gücü, gerektiÄŸinde gate rudder ile paylaşılarak azaltılıp, daha az enerji, kavitasyon ve titreÅŸim ile geminin su altı gürültü seviyesinde de 10-15dB civarında bir düÅŸme saÄŸlanabilmektedir.
Gate Rudder teknolojisi 2012-2013 yıllarında, ilk defa Japonya’da bir gemi iÅŸletmecisi ve mühendis olan Mr. Sadomoto Kuribayashi ile tanıtılmış ve halihazırda Strathclyde Üniversitesi’nde Hon. Profesör olarak çalışan Dr. Noriyuki Sasaki ve KOBÄ° büyüklüÄŸündeki bir Japon endüstri grubu tarafından patenti alınmıştır. Prof. Atlar ve ekibi 2014’den beri hem Newcastle Üniversitesi hem de Strathclyde Üniversitesi’nde, uzun yıllardır iÅŸ arkadaşı olan Dr. Sasaki ve Japon endüstri grubu ile iÅŸbirliÄŸi yaparak, Gate Rudder sistemini “retrofit” olarak GATERS projesi kapsamında geliÅŸtirip, ilk kez gerçek bir gemiye uygulama basarısını gerçekleÅŸtirmiÅŸlerdir.
Retrofit Gate Rudder sistemi bir Türk iÅŸletmecisi olan ÇAPA DENÄ°ZCÄ°LÄ°K’in 90m boyundaki koster gemisi “M/V ERGE” icin GATERS grubu tarafından dizayn edilmiÅŸ; model test ve nümerik hesaplamalarına Ä°TÜ önemli katkılarda bulunmuÅŸ; GÜRDESAN A.Åž. tüm Gate Rudder sistemini Gebze fabrıkasında imal edip, Altınova’daki tersanesinde ERGE’ye donatmış; Hidroteknik de ERGE’nin Gate Rudder öncesi (Ocak 2023) ve sonrası (Mayıs 2023) seyir tecrübelerini yönetmiÅŸtir. Sistemin dümen makinalarını bir Türk firması olan Data Hidrolik imal ederken, Autopilot sistemini de bir diÄŸer Türk firması Özsay, Japon firmasa Tokyo Keikki GATERS proje ekibi ile ERGE’ye monte etmistir. Bureau Veritas (Ä°stanbul) ise ERGE’nin klaslama iÅŸlerini merkez Paris grubuyla tarihlerinde ilk Gate Rudder klaslaması yapmışlardır.
Son üç aydır devam eden klasik flaplı dümen sisteminin sökülüp, yeni Gate Rudder sisteminin takılması iÅŸlemleri geçen ayın sonunda tamamlanıp, M/V ERGE’nin Gate Rudder’li ilk seyir tecrübeleri 30 Nisan, 1-2 Mayıs 2023 günlerinde gerçekleÅŸtirlmiÅŸtir. Seyir tecrübelerinde geminin güç ve manevra performansı oldukça baÅŸarılı gerçekleÅŸtirilmiÅŸ ve herhangi bir teknik problem ile karşılaşılmamıştır. Bu durum ise ilk etapta tüm GATERS proje paydaslarını ve özellikle gemi sahibi ÇAPA DENIZCÄ°LÄ°K’i mutlu etmiÅŸtir. Seyir tecrübe verilerinin ÅŸu anda detaylı analizleri yapıldığından, en kısa sürede projenin teknik sonuçları hakkında üyelerimizi, sektörümüzü ve akademik çevreyi bilgilendirmeyi umuyoruz.
Halen Gate Rudder’in dünya genelindeki ticari lisans hakkı, Japon patent ajansından 2020 yılında Wartsila firması tarafından belli bir süre için kiralanmıştır. Ancak GATERS projesi ortakları 15,000DWT kapasiteye kadar olan gemilerin retrofit uygulamaları için bu lisans kısıtlamasının dışındadırlar. Bu imkan ve geliÅŸmeler, Türk ortakların önemli katkılarda bulunduÄŸu bu yenilikçi teknolojinin dünyaya yayılması ülkemizin gemi sanayi, Ar-Ge ve akademik mensupları için bir gurur kaynağı olmaktadır.