Tersane Dergisi 29. Sayı (Haziran 2013)

tersane • haziran 2013 27 mesi, büyük ölçüde projeler ve çeşitli sahalarda uygulanacak programla- rın hazırlanması ile sürekli denetim altında uygulanmasını sağlamakla gerçekleştirilir [2]. Üretim maliyetlerini etkileyen pek çok faktör vardır. Geleceğe yönelik maliyet tahminleri ve maliyet iyi- leştirme çalışmalarının sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi ancak üretim maliyetlerini etkileyen bu faktörlerin doğru bir şekilde tespit edilebilmesi ile mümkün olur. Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir [3]. • İşçilik, makine, enerji, hammadde ve malzeme gibi üretim girdilerinin fiyatları üretimi için kullanıldıkları ürünün maliyetini etkilemenin yanı sıra söz konusu ürünün üretimine ne oranda katılacaklarının tespit edilmesi açısından önem taşır. • Üretim esnasında farklı teknolojinin kullanılması, aynı iş kolunda ve aynı üretim kapasitesinde üretim yapılsa bile üretim maliyetlerinin farklı olmasına sebep olabilir. • İşletmelerin yönetim yapıları, yöneticilerin yeteneği, personeli çalıştırma yöntemleri, çalışanların çalışma bilgisi, istek ve yetenekleri, uygulanan yönetim politikaları gibi etkenler üretim maliyetleri üzerinde önemli etkiye sahiptir. • İşletmenin büyüklüğü maliyetlerin oluşumunda önemli bir etkendir. • Kapasite kullanım oranı üretim maliyetleri üzerinde etkilidir. Kullanılan kapasite normal kapasitenin altında olduğu zaman birim maliyetlerdeki sabit maliyet miktarı artacağından maliyetlerde artacaktır. • Talep düzeyindeki değişmelere göre üretim sisteminin ayarlanabilme olanağı(esnekliği) üretim maliyetlerini etkiler. • İşletmenin kuruluş yeri de üretilen ürünlerin maliyetlerini etkiler. Hammadde kaynaklarına, işletmenin hedef pazarına yakınlık, nitelikli işgücü, su, enerji gibi temel giderleri ucuza sağlayabilme olanakları üretim maliyetleri üzerinde önemli etkiye sahiptir. • Üretilen ürünün niteliği, seri üretime uygun olmaları veya üretim esnasında özen ve incelik istemeleri üretim maliyetlerini etkiler. Bir projede tespit edilen gider kalemlerinin düşürülmesi çalışma- larında, ürünün kalitesinden ödün vermemek gerekir. Yani, proje mali- yetini düşürürken, ürünün kalitesin- den taviz vermemek gerekir. Eğer proje maliyeti indirilirken ürün kali- tesinde de düşme söz konusu olursa bu müşteri kaybına neden olabilir. Bu nedenle maliyet düşürme çaba- larında, temel faaliyetlere ilişkin mevcut sabit ve değişken maliyet- ler azaltılmaya çalışılmalı ve bunun sonucunda da ürün veya hizmetin müşteri tarafından algılanan değe- rinde ve kalitesinde belirgin bir deği- şiminin olmaması sağlanmalıdır [4]. Bu çalışmada, Karadeniz’de konumlu bir tersane tarafından üre- timi yapılan bir balık nakliye gemisi ele alınmış ve bu geminin üretimi sırasında meydana gelen maliyetle- rin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu şekilde, bu tür gemilerin maliyet kalemlerinin neler olduğu ve bunla- rın değerleri ve oranları sunulmuştur. 2. GEMİ İNŞAATI MAlİYET KAlEMlERİ Gemi inşa süreçlerine bakıldı- ğında içerisinde birçok maliyet kale- mini barındırdığı görülmektedir. Bu maliyet giderleri doğrudan ve dolaylı giderler olarak ayrılabilmektedir. 2.1. Doğrudan giderler Ortaya çıkan bir üretim gideri, üretilen ürünlerin maliyetine doğru- dan yüklenebiliyorsa, direkt gider- dir. Bir başka ifadeyle, üretimle ilgili bir giderin herhangi bir kriter ya da ölçüye ihtiyaç duyulmadan, hangi ürün için ne kadar olduğu kolaylıkla belirlenebiliyorsa o gider, ürünün direkt gideridir [5]. 2.1.1. Tersane İşçiliği En genel ifadeyle, bir gemiyi üret- mek için tersane faaliyetlerini yerine getirmek için çalışan işçilere verilen ücretlerdir denilebilir. 2.1.2. Taşerona Ödenen Ücretler Tersaneler, bütün faaliyetlerini kendi çalışanları ile yerine getirmez. Bunun için, bazı işlerin yürütülme- sinde dış kaynak kullanımı yani out- sourcing yoluna gider. Örneğin, boru ve teçhiz işleri dış kaynak kullanımı şeklinde gerçekleştirilir. Dolayısıyla, dış kaynak kullanım maliyeti, taşe- ron işçilik giderlerini oluşturur. 2.1.3. Malzeme Giderleri Geminin yapısını oluşturan profil, saç, boru gibi malzemelere harca- nan paralardır. Bu malzemelerin bir kısmı yurtiçinden sağlanırken, bir kısmı ise yurtdışından sağlanmak- tadır. Dolayısıyla, dışarıdan tedarik edilen malzemeler ve içeriden teda- rik edilen malzemeler olarak ikiye ayırmak mümkündür. 2.1.4. Boya Giderleri Gemiye harcanan boya miktarı ve buna ödenen ücretlerdir. Bununla birlikte, bu grup içerisinde sac ve profillerin korunmasında “treatment line” hattında yapılan astar giderleri de bulunmaktadır.