Tersane Dergisi 28. Sayı (Mart 2013)

tersane • mart 2013 27 olarak, teknoloji yatırımlarından bek- lenilen kazançlar maliyetlerin azal- masıyla, kalite, esneklik ve müşteri memnuniyetinin artmasıyla sağlanır [3]. Teknoloji yatırımları firmanın yapısını biçimlendirir. Bilgi tekno- lojileri göz önüne alınırsa, onlar fir- manın çalışma şeklini, müşterilerde ve tedarikçilerle olan iletişim şeklini değiştirir [4]. Teknoloji yatırımı yapmadan önce, firmalar yatırım üzerinde detaylı bir analiz yapmak zorun- dadırlar. Firmalar, yapacakları tek- noloji yatırımının firmanın perfor- mansına katkı sağlayacağına inan- dıkları zaman yatırımı yapmaya karar vermelidirler. Aksi takdirde, teknoloji yatırımından vazgeçmeli- dirler. Sadece yeni teknolojiye sahip olmak için yatırım yapmak rasyonel bir davranış değildir. Teknoloji yatı- rımları, hem hizmet hem de imalat firmaları için sermaye yatırımlarında büyük bir paya sahiptirler [5]. Bu yüzden, teknoloji yatırımı yaparken iyi düşünmek gerekir. Bilgi teknolojileri göz önüne alın- dığında, son 50 yıldır, çok büyük yatırımlar yapılmaktadır. Bunun nedeni, firmaların, bilgi teknolojisine yaptıkları yatırımın firmaya katkı sağlayacağına inanmalarıdır [6]. Firmaların ürettikleri ürün tip- lerini sürekli olarak değiştirmeleri, bazı sorunlara neden olabilmektedir. Tüketiciler, firmanın ürettiği ürünün en son versiyonu piyasaya çıkana kadar, güncel versiyonlarını satın almak istemeyebilirler. Bu durum, firmanın karlılığında ve satış hac- minde azalmaya neden olur [7]. Ayrıca, belirli bir yazılıma sahip olan firma, güncel versiyonunu yenisi ile değiştirmek istemeyebilir. Bunun nedeni, firma çalışanları kullanılan güncel versiyona alışmışlardır ve yenisini öğrenmek için yine belirli bir oryantasyon zamanının geçmesi gerekmektedir. Bu, firmalar için, etkinliğin azalmasına ve üretim kay- bına neden olabilmektedir. Bir teknoloji yatırımının etkinliği, firmanın sahip olduğu teknoloji sevi- yesine bağlıdır. Eğer, düşük tekno- loji seviyesine sahip olan bir firma, adapte edeceği teknoloji hakkında yeterli bilgi düzeyine sahip değilse, teknoloji yatırımının etkinliği de düşük olacaktır. Bununla birlikte, ileri teknoloji seviyesine sahip olan bir firma için, adapte edeceği yeni teknolojinin etkinliği genel olarak yüksek olmayabilir. Orta düzeyde bir teknoloji seviyesine sahip bir firmada, adapte edilecek olan tek- nolojinin etkinliği düşük ve ileri tek- nolojiye sahip olan firmaların adapte edeceği teknolojiye göre daha yük- sektir. J.L. Haunschmied’ göre [7], • Teknoloji yatırımları, firmanın teknoloji seviyesini artırır. Bu durum, müşteri sayısının ve satış miktarının artmasına neden olur, • Teknolojik değişimler, müşterilerin dikkatinin başka yönlere kaymasına neden olur ve satış hacmi azalır, • Teknoloji yatırımlarının etkinliği, firmanın teknoloji seviyesine bağlıdır. Teknoloji yatırım analizi, yatırı- mın yapılıp yapılmaması noktasında karar verme konusundan daha fazla anlam ifade eder. Belirlenen ihtiyaç- ları karşılayabilen alternatif projeler yaratılmalı ve birbirleriyle kıyaslan- malıdır. Bu alternatifler, ihtiyaçları ne kadar karşıladığı ve uygulama maliyetlerinin ne kadar olduğu nok- talarında birbirleriyle kıyaslanabil- mektedir [8]. Birçok firma, proje seçiminde bazı araçlara sahiptir. Bunlar genellikle fayda-maliyet ana- lizi veya iskontolu nakit akışı gibi bazı standart finansal analizlerdir. [9]. Örneğin, modern bilgi teknolo- jileri yatırım değerlendirmelerinde yatırımdan geri dönüşler yöntemi kullanılır [10]. Geleneksel olarak, verilen yatırım kararları sezgisel veya önceki tecrübelere dayanır [11]. Teknoloji yatırım kararlarında 6 aşama vardır. Bu aşamaların neler olduğu Tablo 1’de verilmektedir. Firmalar, genellikle, Tablo 1’de verilen aşamalardan Aşama 2 ve Aşama 3 üzerine odaklanırlar. S. Coldrick’e [9] göre, alternatif tek- noloji değerlendirme kriterleri aşa- ğıdaki gibidir: • Kriter çerçevesini geliştir, • Kriterler arasında karşılaştırma yapmaya olanak sağla, • Kararların tutarlılığını değerlendir, • Alternatiflerin güncel değerini hesapla. Firmalar teknoloji yatırımlarını yaparlarken farklı amaçlara sahip olabilirler. Örneğin, bilgi teknolo- jileri yatırımları, 4 farklı yönetim amacı çerçevesinde değerlendirilir [12]. Bu amaçlar şunlardır: • Karşılığında yanıt gerektiren (Transactional): Bilgi teknolojileri gibi yatırımlarda genellikle, iş gücünü sermaye ile birlikte değiştirmek ve maliyetleri azaltmak amaçlanır. Aşama no Aşama 1 Aşama 2 Aşama 3 Aşama 4 Aşama 5 Aşama 6 Aşama adı Proje üretimi Nakit akışının tahmini Organizasyon içinde ilerleme Analiz ve seçim Yetkilendirme Hesap denetimi Tablo 1. Teknoloji yatırım kararları aşamaları